Resimli Tarihçe

AKJAH-KALEH / AYA FOKAS/KORDYLE

Trabzon Şehrinin 25 Km batısında, denize hakim bir teras üzerinde kurulmuş bir kalenin etrafında kurulmuştur Akçakale. 1994 yılına kadar Köy Tüzel kişiliği ile yönetilen yerleşim yeri 1994 yılı Mart ayında yapılan yerel seçimler ile birlikte –Akçakale, Çatalzeytin, Gökçekaya ve Zeytinlik Köylerinin birleşerek- Belde statüsünde Belediye Tüzel kişiliği ile yönetilen bir yerleşim merkezi haline geldi.  Tarihi kaleden ismini alan beldenin, yerleşim yeri olarak kuruluşu  tam olarak belli değildir. Ancak kayıtlara göre (net bir tarih olmasa da) Tarihi kalenin yapımına 1195-1204 yılları arasında başka bir kaynak ise 1297- 330 yılları arasında yapılmış olduğunu göstermektedir. Bu tarihi kayıtlara göre Akçakale’nin 800 yıldan daha eski bir tarihe sahip olduğu görülmektedir.

             Kale, Trabzon’da prenslik yapan II.Alexios tarafından yaptırılmıştır. Türk beylikleri ile çok yakın girift temasları bulunan Trabzon Komnenoslarından II. Alexios 1340-1390, KORDYLE’de (AKÇAKALE) bir Phokas Kilisesini ihya ile yanında bir manastır kurdurmuştur.

             Denize yakın bir tepe üzerinde bulunan kaleye, uzaktan bakıldığında beyaz görüldüğü için AKÇAKALE adı verildiği söylense de, bazı kaynaklara göre de Rum imparatorluğunun hazinesi niteliğinde olduğundan Para (Akçe) anlamına gelen Akçakale adı verilmiştir.

             1461 yılında, Trabzon Türkler tarafından feth edildiği zaman, kalenin Rum halkı 6 yıl gibi bir süre daha burayı savunmuşlardır. Fakat, Fatih Sultan Mehmet’in komutanlarından Mahmut Paşa tarafından kale bu savaş sonucunda ele geçirilmiş ve Mahmut Paşa burada şehit olmuştur. Mahmut Paşa bu kalede defnedilmiştir. Ancak kalenin yıllarca bakımsız olmasından dolayı mezarının yeri belli değildir.

                     19.yy Osmanlı resmi kaynaklarında, Larhana köyüne bağlı görünen Akçakale bu yüzyılda kale harabesi durumunda idi. 1830 tarihinden itibaren Trabzon-Tebriz yolunun önem kazanması, Trabzon limanına uğrayan gemilerin sayısını artırmıştı. Doğal Liman özelliğinden dolayı şehre batıdan gelen gemilerin, kötü havalarda sığındıkları limanlardan biri haline gelmişti Akçakale.   

            1828 yılında, Trabzon Valisi Vezir Hasan Paşa devrinde kıyı boyunca inşa edilen tabyalardan biri de burada kurulmuştu. 19.yy başlarında kalenin her tarafı tarla haline getirilmiştir.

             1864 yılından itibaren , Rusya’nın işgal ettiği Transkafkasya illerinin sakinleri olan Gürcü, Abaza ve Çerkezlerin özellikle Trabzon bölgesine göç ettikleri bilinmektedir. Gemilerle nakledilen göçmenlerin uğrak limanlarından biri de Akçakale idi. 1864 yılı sonlarında limana gelmeye başlayan Kafkas göçmenleri toplam 22.000’i bulmaktaydı. Çerkez ve Abaza kabileleri sahile “Takım Takım” çıkarak toplanmışlardı. Sahilde göçmenler gruplara ayrılarak kendilerine sandallar tahsis edilmiş ve Büyük Liman’a gönderilmişlerdi. Göçmenlerin yiyecek ve para sıkıntısı çekmeleri onların, Akçakale’de yaşayan Rum ve Türk ailelerin ekili alanlarına zarar vermelerine sebep olmuştur. Bu karmaşayı ortadan kaldırmak için Devlet, göçmenleri gruplar halinde Trabzon’a ve çevre İllere göndermiştir.

             Yakın yy.’a kadar askeri üs fonksiyonunu devam ettiren Kalenin duvarlarının çoğu kısmı yıkılmasına rağmen; yapı özelliğini halen korumaya devam etmektedir. Harap durumda bulunan kale surları ve burç, dış etkilerden kalın ve yüksek duvarları sayesinde korunmuştur. Deniz tarafındaki surların testere dişleri gibi sıralanan mazgallarla korunduğu anlaşılmaktadır. Bizans-Komnenos ve Osmanlı dönemini içine alan bir tarih derinliğine sahip olan kale 2006 yılı başına kadar bir şahsın tapusunda özel mülkiyet olarak sahipli idi. Bu sahiplik 1953 yılından itibaren süre geldiği tahmin edilmektedir. Hangi mantık ile böyle bir sahipliğe alındığı anlaşılmayan kale, 2006 yılından itibaren Kamulaştırılarak restorasyon ve Arkeolojik kazılara hazırlanacak olan kale, Tarihi kaynaklara göre Karadeniz’de yapılan diğer kaleler gibi doğuyu batıya bağlayan deniz yolunun kontrolü için yapıldığı belirtilmektedir. Her ne kadar yerleşim alanı olarak kuruluşu kesin bilinmeyen Akçakale’nin kuruluşunun Trabzon ili ile bağlantılı olduğu sanılmaktadır.

Akçakale'nin Tarihteki Adları

1454 AYA FOKAS

1800 SERA CORDYLE

1900 AKJAH-KALEH

Editör notu : 1890 Tarihli son blokta yer alan 'Akçakale' fotoğrafı yabancı bir kaynaktan temin edilmiştir fotoğrafçının ismi kaynakta yer almadığından yayımlayamadık öte yandan katalog tarihlerine göz gezdirdiğimizde bu kolleksiyona ait önceki fotoğraflarda O NOURI ismi yer almaktadır.bilgilerinize

Daha Büyük Görüntüle

F ÖZTÜRK