YANLIZ BİR KIZ.

PAZAR'DA YANLIZ BİR KIZ KULESİ...

PAZAR-RİZE

MÖ 64 yılında Pompeius tarafından Athena (Türkçe: Atina, Latince: "Minerva") adıyla kurulmuştur. İlçenin eski ismi Yunanca bir sözcüktür; akıl güzellik ve hikmet anlamına gelmektedir.

1928 yılına kadar "Atina" olan ilçenin adı, bu tarihte "Pazar" olarak değiştirilmiştir.

Çoğunluğu Lazların oluşturduğu bir yöredir; tahminen nüfusun % 80'i Laz, %20'si ise Hemşinli'dir. Bu halkların yanı sıra Gürcü, Türk ve Poşa (Kafkas Çingenesi) de bulunur.

Pazar (Athena) ilçemiz de , Karadeniz sahilinde büyük bir kaya üzerine kurulu, tarihin eskitemediği görkemli bir yapıdır.

Pazar Belediye Başkanı Macit Basa'ya zamanında ricada bulunularak, Kaleye çıkmam, araştırmada bulunabilmem için yardımcı olmasını istedim. Kaymakamlıktan da bir yardımcı almamız gerekçesiyle üç kişi olarak bir kayığa binip (herhalde, batı cephesinden olacak) kuleye çıkmamıza yardımcı oldu. İç tarafı harap olmakla birlikte bazı bilgiler veriyordu. Üzerinde tarihi bir yazı bulamadım. Yediye yedi metre ebadında iç ölçüsünü aldım. Bir koridor ile buraya açılan üç ve tahminde bulunamadığım bir bölüm vardı. Mazgal delikleri her yönü kontrole elverişli idi. Fakat bunların alt yanında normal mesken pencereleri vardı. Çok harap, yok denecek kadar yıkıktı. Duvarlar, kısmen uygun şekle getirilmiş taştandı. Kule altındaki taş ile birlikte, kuzeye, denize doğru yedi derece şakuli meyil yaptığını ölçtüm. Büyük kayanın (kalenin oturduğu) denizin marifetiyle kuzey kısmının oyulduğu, bu yüzden bu eğime eriştiği kanaatine vardım.

 

Batılı yazarlar, tüm politik yapıları, miladi senelerden beri anlatırlar. Athena Tapınağının putperestlerce yapıldığı 6.yy'da Zil Kale'yi yapan Bizans İmparatoru zamanında Hıristiyanlarca yıktırıldığı uzun uzun anlatılır. Bu mühim ve sembolik yapıya temas edilmez. Osmanlı döneminde isminden bahsedilir.

Kesin olarak diğer politik kaleler kadar eski değildir. Bir gerçek daha var ki, buradan yansıtıcı aynalar vasıtasıyla Zil Kaleye kadar zincir halinde haberleşme sağlanmış bir kulenin varlığı gerçektir. Batılı yazarlar, Cenovalı bir prensin, kızına sayfiye yeri olarak yaptırdığı bir mesken olduğunu iddia ederler. Biz bu karmaşık duruma son vermek için prof. KARL KOCH'un fikrine yaklaşarak gerçeği bulmaya çalışmanın en mantıki tetkik olacağı kanaatindeyiz.1843 yılı Ağustos ayında tüm Rize dağlarını dolaşan, Pazar (Athena) da iki gün kalarak Kız Kulesi'nde iyi bir inceleme yapan, nebat uzmanı Prof. Karl Koch'a göre Kız Kulesi veya Kalesi Osmanlı Dönemi'nde mesken haline getirildi. Görünüşü ve pencereleri, daha çok ikamet edilen bir yeri, evi anlatıyor. Daha önceleri politik amaçla kullanılmış olsa da, sonradan Gürcü ve Kafkas eşkıyalarının baskınlarında ulaşılmayacak bir yer olduğundan halkın ileri gelenleri burada saklanarak canlarını kurtarmışlardır. Eşkıya bir türlü Kaleyi ele geçiremiyor ve de yıkamıyordu. Bakire kız gibi ayakta kalan bu Kuleye kimse yanaşamamış, Kule kız gibi ayakta kalmıştı. İsmin Türkler tarafından konduğu gerçektir. Bir ara burayı haydutlar ele geçirdi ve barınak edindiler. 1818 yılında Atina (Pazar) vadi ağalarından Mustafa Ağa haydutları def ederek Kuleyi oturulamayacak hale getirdi ve kısmen yaktırdı.

 

Belki de benim tespit ettiğim yıkıntılar o zamandan kalmadır. Burada sözlerime, tarihi gerçeklere mümkün olduğu kadar sadık kalarak bu kısa tespiti yaptığımı anlatarak bitirmek istiyorum.

 

Kız Kalesi'nin bir benzeri ve aynı ismi taşıyan adaşı Urmiye Gölü civarındaki Kız Kalesi'nin Türk yapısı olması da ayriyeten düşündürücüdür. İstanbul ve Mersindeki Kız Kuleleri ile ilgisi yoktur.

Dileğimiz Dünya ülkelerinin de tanıdığı bu tarihi, turistik enteresan yapıyı restore ederek yöresel, tarihi eserlerin sergilendiği bir mekan haline getirmek, ziyaretçilere sunmak Valilik Kültür Müdürlüğü, Kaymakamlık ve Belediyenin asli görevidir. Sahil yolu bitmeden ilgililer GÜRİŞ inşaatın yurtsever sahiplerinden İdris YAMANTÜRK ile de bilhassa temasa geçilmeli. Onun yardımı olabilir. Çünkü onun genlerinde böyle yararlı işlere yardımcı olmak vardır. Ve de Pazar (Atina) Çamlıhemşinlidir.

Araştırmacı Yazar Muzaffer ARICI 

Fotoğraflar Hüseyin KÖROĞLU

Kaynak Site: www.noyan.biz/